Özel gereksinimli çocuklarda mahremiyet konusu çoğu zaman bilinmeyen veya ihmal edilen bir konudur. Ancak son yıllarda çocuklara yönelik artan istismar haberleri bu konuda konuşulması ve çalışılmasına yönelik önemi artırmıştır. 

Peki nedir mahremiyet? Çocuğun kendi vücudunu tanıması ve diğerlerinin vücudunun farkına varması ile birlikte ortaya çıkan saygı duymak, dokunulmazlık ve sınır kavramlarının kabaca karşılığıdır. 

Mahremiyet bilinci çocuğa verilirken çocuğun düzeyi göz önünde bulundurulmalıdır. Düzeyin çok üzerinde yapılan anlatılar çocuğun kafasında oturmayacağı gibi kafasını da karıştıracaktır. 

Mahremiyet eğitimi nasıl verilebilir? Öncelikle bilincin oluşturulabilmesi için çocuğun en az 5-6 yaş biliş düzeyinin özelliklerini göstermesi beklenir. Bu yaş dönemi süper ego gelişiminin başlaması ile paralellik gösterdiği ve ahlaki kuralların algısının oluşum dönemine denk geldiği için bu yaş dönemi daha ideal sayılabilir. Öğretirken çocuğun algı düzeyine bağlı olarak iyi dokunuş, kötü dokunuş kavramı üzerinde durulabilir ve çocuğa dokunulan yer, dokunma sıklığı ve süresi gibi özelliklerle ve örneklerle bu durum açıklanabilir. Daha sonra çocuğa özel bölgeleri öğretilebilir. Önce kendi cinsiyetinden bir resim üzerinden daha sonra da modellenerek hemcinsi ebeveyni tarafından daha sonra da karşı cinsi ebeveyni için de yine aynı şekilde gösterilerek pekiştirilebilir. Bu bölgelere kimsenin dokunmaması gerektiği öğretisi verilir. Ardından günlük yaşam deneyimlerinden kıyafet değişimi, banyo ve tuvalet gibi alanlarda da bu özel bölgelerin gizliliği konusundan bahsedilir. Çocuklar da, ebeveynleri de giyinip soyunurken tuvalete girdiklerinde ve banyo esnasında birbirlerinin mahremiyetine saygı göstermelidir. Çocuklar yaklaşık 2 yaşlarında ebeveynleri ve kardeşlerinden ayrı uyumak konusunda yönlendirmelidir. Bu da mahremiyet konusunda önemli detaylardan biridir. Mahremiyet eğitiminde bir diğer önemli konuda çevresel faktörlerdir. TV programları, okul yaşantıları, sosyal ortamlar çocuğun modelleme ile öğrenmesine zemin hazırlayacak bağlamların kontrolü ve takibi önemlidir. Tüm bu kazanımlardan sonra çocuk için yazılı, resimli (düzeyine uygun) bir güvenlik çemberi oluşturulmalıdır. Bu çember çocuğun olası bir mahremiyet ihlali durumunda kimlerden yardım isteyeceğini bilmesinin öğretisini amaçlar. Güvenlik çemberi anne, baba, abi, abla, doktorlar ve öğretmenlerden oluşabilir. Kâğıda bir yuvarlak çizilip içine çocuğun resmi çizilerek, ismi yazılarak, bir çocuk resmi yapıştırılıp kendisi ile özdeşleştirilerek çemberin çevresine isimleri ile güvenebileceği kişiler eklenmelidir. Ve bu çemberin amacı çocuğun yaşı, tanısı ve düzeyi gibi kriterlere göre anlatılmalı, çemberin olduğu kâğıt çocuğun sık görebileceği bir bağlama asılmalıdır. Mahremiyet eğitiminin ve güvenlik çemberinin zaman zaman tekrarlanması da eğitimin bir parçasıdır.

Sevgili ailelerimiz aşağıda mahremiyet eğitimi verirken kullanabileceğiniz faydalı kaynaklar ilginize sunulmuştur.

• Çocuklara Yönelik Cinsel Taciz ve Koruyucu Eğitim – Prof. Dr. Turan Akbaş/Prof. Dr. İsmail Sarıberk (Karahan Kitapevi)
• Bana Bir Şeyler Oluyor – AlexSrith ( 0-6 Yayıncılık)
• Mahremiyet Eğitimi – Adem Güneş
• Bana Neler Oluyor? – Peter Mayle (Sistem Yayıncılık)

Uzm. Klinik Psikolog Nilay E. DİRİSAĞLIK UZUN

Kaynak: 

Bıyıklı, İ. 2024, 27 Ocak. Mahremiyete Saygı. https://www.oced.org.tr/mahremiyete-saygi/