Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu kısaca DEHB, çocukluk çağında başlayan ve genellikle yetişkinlikte de devam eden, kişinin günlük yaşantısını etkileyecek düzeyde odaklanma sorunu ve aşırı hareketliliğe sebep olan nöro- gelişimsel bir bozukluktur. Çocukluk çağında en sık görülen bozukluklardan biridir, sadece dikkat eksikliği ya da sadece hiperaktivite olarak veya birlikte gözlemlenebilmektedir. Tanının temel özellikleri: dikkat süresinde belirli ve kalıcı bir kısıtlılık, aşırı hareketlilik, davranışsal ve bilişsel süreçlerde kontrol sağlayamama (dürtüsellik), huzursuzluk şeklinde ifade edilebilir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu yanlış davranış ve tutumlarla ortaya çıkan bir bozukluk değildir, Nöro- gelişimsel bozukluktur. Bu şekilde belirtilmesinin temel sebebi kişinin beyninde ön lob ile bağlantılı kimyasal bozulmadan kaynaklı oluşan bir tanı olmasıdır. 

DEHB tanılanırken üç alt başlıkla ilgili belirtiler üzerinden değerlendirilir. Bu başlıklar: 

- Dikkat Eksikliği; odaklanmakta zorluk çekmek, dikkatini sürdürememek, göz teması kurmamak, aynı faaliyette uzun süre devam edememek, çabuk sıkılmak, detayları gözden kaçırmak, unutkanlık, karşısındakini dinlemekte güçlük çekmek, özel eşyaları ve emanetleri kaybetmek, basit yönergeleri akılda tutamamak, sık hata yapmak gibi belirtilerle kendini göstermektedir. Kız çocuklarında daha sık görülmektedir.

- Hiperaktivite; fazla hareketlilik, yerinde duramamak, otururken bile eller ve ayakları sürekli hareket ettirmek, hızlı konuşmak, kelimeleri hatalı söylemek ve cümleleri birbirine bağlayamamak, dinlemekte zorluk çekmek, karşısındakinin sözünü kesmek gibi belirtilerle kendini göstermektedir. Erkek çocuklarında daha sık görülmektedir. 

- Dürtüsellik; isteklerin hemen karşılanmasını istemek, dayatmak, sabırsız olmak, düşünmeden hareket etmek, aceleci davranmak, sıra bekleyememek, tepkileri kontrol edememek gibi belirtilerle kendini göstermektedir. Dürtüsellik Hiperaktivite’ den farklı olarak bireyin kendi davranış ve biliş sürecini kontrol edememesi ile ilişkilidir. 

DEHB tedavisinde psikiyatrist, çocuğun çevresinden ve yaş uygunluğuna bağlı olarak çocuktan öykü alma, uygun test ve ölçeklerin sonucunu değerlendirme ve tanı ile ilişkili belirtileri birçok bağlamda(ev, okul, özel eğitim) tek tek sorgulama ile müdahale geliştirmektedir. Müdahale, psiko- sosyal müdahaleleri, farmakolojik müdahaleleri ve terapötik müdahaleleri kapsamaktadır. Psiko- sosyal müdahaleler günlük yaşama uyarlanmış aktiviteleri ve özel eğitim süreçlerini, ilaç tedavisi Ritalin, Concerta, Medikinet gibi Metilfenidat ve Amfetamin grubundan ilaçların kullanımını, terapötik müdahale de Bilişsel Davranışçı Ekol gibi davranış değişikliği açısından uygun ekolden yönlendirmeleri kapsamaktadır. Süreç ile ilgili ailelerin ve çocuğun bilgilendirilmesi, tanının yönetimi ve tanıya sahip olan çocuğun hayatını işlevsel şekilde yürütebilmesi için önem taşımaktadır. Çünkü Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu her ne kadar nöro- gelişimsel bir bozukluk olsa da daha çok bir farklılık gibi değerlendirilmeli, birey ve çevresi bu tanı ile yaşama konusunda desteklenmelidir.

Uzman Klinik Psikolog Nilay E. DİRİSAĞLIK

Kaynak:
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, (2023, 6 Mart), https://npistanbul.com/dikkat-eksikligi-hiperaktivite-bozuklugu
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Sendromu, (2023, 18 Mart), http://www.antalyaozelegitim.com/blog/dikkat-eksikligi-ve-hiperaktivite-bozuklugu/dikkat-eksikligi-hiperaktivite-sendromu.html