Davranış, psikolojik anlamda canlıların dış dünyaya karşı gösterdikleri her türlü bilişsel, duyusal ve psiko- motor (bedensel-fiziksel) tepkilerin genel adıdır. Söz konusu bilişsel, duyusal ve psiko- motor boyutlar birbiri ile etkileşim halindedir. Bunun sonucunda davranış ortaya çıkar. 

Çocuklar büyürken çevrelerini gözlemleyerek ve taklit ederek davranış geliştirirler. Bazen bu davranışlar yanlış yönlendirme ya da gözlemle uygunsuz şekilde yerleşebilir. Bazen de bir patoloji sebebiyle davranışlarda anormallik gözlemlenebilmektedir. Davranış ve tutumların yaşa, gelişim dönemine, bağlama uygun olmaması davranışın anormalliği konusunda belirleyicidir. Yani bireyin sergilediği davranışlarda bir sorun olup olmadığı konusunda karar vermenin ölçütü bahsedilen alanlarda uygunsuzluk gözlemlenmesi ile ilişkilidir.

Aileler çocuklarının davranışlarının uygunluğu konusunda genellikle ikilemde kalabilmektedirler. Bunun için hangi davranışların müdahale gerektirdiği hakkında bilgi sahibi olmaları çok önemlidir. Davranış bozukluklarını dört başlıkta toplayabiliriz. İlk grup “Davranış ve Tutuma Yönelik Bozukluklar” olarak sınıflandırılır. Bu grupta yer alan problem davranışlar, Hırçınlık, Sinirlilik, Saldırganlık, Küfür Etme, Aşırı İnatçılık, Yalan Söyleme, Çalma şeklindedir. İkinci grup ise “Duygusal Bozukluklar” olarak sınıflandırılır. Bu grupta da Aşırı Ağlama, Hassasiyet, Hiperkaygı (Aşırı Kaygı) ve Aşırı Korku yer almaktadır. Üçüncü grup ise “Alışkanlık Bozuklukları” olarak sınıflandırılır. Parmak Emme, Enürizis (Alt Islatma), Saç Yolma, Kaka Tutma, Tırnak Yeme, Enkoprezis (Kaka Kaçırma) gibi davranışlar bu grupta yer almaktadır. Son grup olarak da “Ağır Ruhsal Bozukluklar” dan bahsedilebilir. Bu grupta da Erken Başlangıçlı Psikoz, Depresyon, Anksiyete, Sosyal Bozukluklar yer almaktadır. 

Davranış bozuklukları davranışın çocuğun yaşına uygun olup olmamasına, davranışın yoğunluğuna, davranışın süreklilik durumuna ve davranışın hangi fiziksel ortamlarda ortaya çıktığına göre değerlendirilir, müdahale de bu alanlardaki değerlendirmeler sonucunda oluşturulur. Davranışlar değerlendirilirken çocuğun bu davranışı sergileme gerekçesine de önem verilmelidir. Dikkat çekme, kıskançlık, çocuğun rahatsız edici durumlarla baş etme konusundaki zorlanmaları ve tahammülsüzlüğü, geçmiş ve güncel yaşantılar gibi sebepler davranışın kaynağında yer alabilmektedir. Sebebi öğrenildikten ve davranış bozukluğunun boyutu değerlendirildikten sonra çocuğa saygı ve anlayış çerçevesinde yaklaşılmalı, olumlu ve etkili iletişim konusunda çaba gösterilmelidir. Davranış bozuklukları konusunda müdahaleler de çocuğa, davranışa, davranışın boyutuna göre belirlenmelidir. Özellikle Alışkanlık Bozuklukları ve Ağır Ruhsal Bozukluklar sınıflarında yer alan davranışlar muhakkak bir uzman desteği alınarak çalışılmalıdır. 

Uzman Klinik Psikolog Nilay E. DİRİSAĞLIK

Kaynakça:

Davranış, (2023, 21 Şubat). InWikipedia,  Creative Commons. https://tr.wikipedia.org/wiki/Davran%C4%B1%C5%9F#:~:text=Davran%C4%B1%C5%9F%2C%20psikolojik%20anlamda%20canl%C4%B1lar%C4%B1n%20d%C4%B1%C5%9F,Bunun%20sonucunda%20davran%C4%B1%C5%9F%20ortaya%20%C3%A7%C4%B1kar.